Program Apollo został zaprojektowany przez NASA. W jego wyniku amerykańscy astronauci wykonali w sumie 11 lotów kosmicznych i chodzili po Księżycu. Pierwsze cztery loty przetestowały sprzęt używany zaprojektowany dla programu Apollo. Sześć, z pozostałych siedmiu lotów, wylądowało na Księżycu (pechowa misja Apollo 13 zawróciła na Ziemię po awarii). Pierwszy lot Apollo odbył się w 1968 roku. Pierwsze lądowanie na Księżycu miało miejsce w lipcu 1969 roku – była to słynna misja Apollo 11. Ostatnie lądowanie na Księżycu nastąpiło w 1972 roku – to misja Apollo 17.
Wszystko zaczęło się w 1961 roku, kiedy to prezydent John F. Kennedy wezwał naród do wysłania astronautów na Księżyc do końca dekady. NASA spełniła to wyzwanie poprzez program Apollo. Był pierwszy raz, kiedy ludzie opuścili orbitę Ziemi i odwiedzili inny świat.
W sumie 12 astronautów postawiło stopę na Księżycu. Przeprowadzili tam badania naukowe, studiowali powierzchnię Księżyca oraz zebrali księżycowe skały, by sprowadzić je na Ziemię w celu dalszego badania.
Oto kilka interesujących, a mniej znanych faktów z programu księżycowego i misji Apollo.
1. Program Apollo zatrudniał prawie pół miliona osób
Misja księżycowa Apollo była jedną z najbardziej ekspansywnych inicjatyw rządowych w historii USA. W szczytowych latach w programie wzięło udział 34 000 pracowników NASA i 375 000 zewnętrznych wykonawców. Budżet w trakcie misji ulegał zmianie. Całkowity koszt programu Apollo wyniósł 25,4 miliarda dolarów. Przy uwzględnieniu inflacji jest to ok. 98 miliardów dolarów – kilka razy więcej od Projektu Manhattan (program stworzenia bomby atomowej) i równowartość prawie 500 dolarów na pojedynczego mieszkańca Stanów Zjednoczonych w 1969 roku.
Całkowity koszt programu Apollo wyniósł 25,4 miliarda dolarów. Przy uwzględnieniu inflacji, obecnie byłoby to ok. 98 miliardów dolarów
2. JFK przedstawił ideę wspólnej misji księżycowej USA i ZSRR
Program Apollo rozwijał się podczas słynnego „wyścigu kosmicznego” między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim, ale we wrześniu 1963 r. prezydent Kennedy zaszokował świat, sugerując, że dwaj zimnowojenni wrogowie mogą połączyć siły na tandemową misję księżycową. „W dziedzinie, w której Stany Zjednoczone i Związek Radziecki mają szczególną zdolność – w dziedzinie przestrzeni kosmicznej – jest miejsce na nową współpracę, do dalszych wspólnych wysiłków w zakresie regulacji i eksploracji kosmosu”, powiedział w przemówieniu ONZ – „Wśród tych możliwości zaliczam wspólną wyprawę na Księżyc”. Propozycja prezydenta była najprawdopodobniej spowodowana ogromnymi kosztami programu Apollo i chęcią złagodzenia napięć z Rosjanami. Chociaż istnieją dowody na to, że Sowieci rozważali ten pomysł, został on porzucony po zabójstwie Kennedy’ego w listopadzie 1963 roku.
3. Ogromna katastrofa Apollo, zanim jeszcze astronauci opuścili Ziemię
W dniu 27 stycznia 1967 roku astronauci Ed White, Gus Grissom i Roger Chaffee weszli do wnętrza statku kosmicznego Apollo 1, aby wykonać rutynowy test wstępny. Astronauci usiedli w module dowodzenia. Aby symulacja startu była jak najbardziej realistyczna, zespół startowy zamknął szczelnie właz pojazdu, a astronauci przypięli się pasami do swoich foteli w kabinie wypełnionej czystym tlenem. Iskra z wadliwego okablowania wywołała ogromny pożar w atmosferze z czystego tlenu wewnątrz kabiny. Skomplikowany system zatrzasku na klapie uniemożliwił astronautom ucieczkę.
„Hej! Mamy pożar w kokpicie!” – krzyknął jeden z astronautów. Inżynierowie byli przerażeni tym, co widzieli na ekranach. Po pewnym czasie dym wypełnił kabinę, podczas gdy pracownicy obsługi rozpaczliwie usiłowali otworzyć właz. „Mamy ostry ogień! Palimy się!” – dochodziły krzyki z kokpitu.
Potem nastała cisza.
Kiedy załogi naziemne w końcu otworzyły kabinę kilka minut później, było już za późno. Temperatura wewnątrz przekroczyła 1000 stopni Celsjusza. Płomienie topiły kombinezony astronautów i rurki z tlenem. Załoga Apollo 1 najprawdopodobniej straciła przytomność i zmarła z uduszenia w wyniku wdychania toksycznych gazów.
Ta tragedia zamroziła program lotów na 18 miesięcy, ale też doprowadziła NASA do wprowadzenia istotnych udoskonaleń konstrukcyjnych, zwiększających bezpieczeństwo i wydajność podczas misji księżycowych.
4. Załoga Apollo 7 zdobyła nagrodę Emmy
Pierwsza misja załogowa Apollo rozpoczęła się w październiku 1968 r., kiedy Apollo 7 wszedł na niską orbitę ziemską, aby przeprowadzić próbny test modułu dowodzenia i modułu serwisowego. Podczas 11-dniowego lotu astronauci Wally Schirra, Donn Eisele i Walter Cunningham wykonali pierwsze transmisje telewizyjne na żywo z wnętrza załogowego statku kosmicznego. Zapowiadane jako nadejście „z uroczej sali Apollo, wysoko na szczycie wszystkiego”, transmisje zapraszały widzów do zwiedzania statku kosmicznego, pokazały, jak przygotowywano posiłki przy zerowej grawitacji i zawierały mnóstwo dowcipów od załogi. „Wally, Walt i Donn Show” okazały się ogromnym hitem. Po powrocie do domu astronauci otrzymali nawet nagrodę Emmy przyznawaną przez Narodową Akademię Sztuki i Nauki Telewizyjnej.
5. Neil Armstrong nie został początkowo wybrany, by dowodzić misją Apollo 11
Dyrektor Departamentu Lotów NASA Deke Slayton zastosował się do bezstronnego systemu rotacyjnego dla misji Apollo. Każda trzyosobowa ekipa astronautów służyła jako załoga rezerwowa podczas lotu, a następnie stała się główną załogą misji trzy loty później. Jednak podczas pierwszego lądowania na Księżycu Slayton rozważał ręczny wybór dowódcy. Gus Grissom był czołowym kandydatem przed śmiercią w pożarze Apollo 1, a Slayton później nieoficjalnie zaoferował to zadanie dowódcy Apollo 8, Frankowi Bormanowi, który odrzucił go na korzyść przejścia na emeryturę. Ostatecznie historyczna misja Apollo 11 przypadła Neilowi Armstrongowi, Buzzowi Aldrinowi i Michaelowi Collinsowi – kolejnej ekipie w linii rotacji. „Nie zostałem wybrany do bycia pierwszym.” – powiedział później Armstrong. „Zostałem wybrany, by dowodzić tym lotem, który okazał się być pierwszym lądowaniem. Okoliczności postawiły mnie w tej szczególnej roli.”
6. Firma produkująca biustonosze zaprojektowała kombinezony kosmiczne Apollo
Kiedy w lipcu 1969 r. Neil Armstrong wykonał swój „jeden mały krok dla człowieka, jeden wielki skok dla ludzkości”, miał na sobie skafander kosmiczny stworzony przez Playtex, firmę znaną z produkcji damskich biustonoszy i pasów. International Latex Corporation – przemysłowa dywizja Playtex – wygrała kontrakt na budowę skafandrów Apollo w 1962 roku, a następnie przypieczętowała umowę po tym, jak pokonała dwie inne firmy również w konkursie na projekt skafandra. Doprowadziło to do stworzenia A7L i A7LB, pary ręcznie szytych skafandrów kosmicznych, które chroniły astronautów Apollo przed żywiołami, a jednocześnie zapewniały swobodę ruchów, niezbędną do zbierania kamieni księżycowych, przeprowadzania eksperymentów naukowych i prowadzenia łazika księżycowego. Dział skafandrów Playtex oddzielił się od głównej firmy w 1967 roku i nadal pełni funkcję wykonawcy NASA pod nazwą ILC Dover.
7. Apollo 12 został uderzony piorunem dwukrotnie podczas startu
Druga księżycowa misja lądowania Apollo wystartowała 14 listopada 1969 roku, podczas krótkiej przerwy w burzy. Na początku wszystko poszło zgodnie z planem, ale zaledwie 36 sekund po starcie, statek kosmiczny i jego rycząca rakieta Saturn V doznały uderzenia piorunem. Chwilę później druga błyskawica uderzyła statek i zniszczyła wiele jego systemów elektrycznych. W kokpicie astronauci Apollo 12 Pete Conrad, Alan Bean i Richard Gordon usłyszeli główny alarm i zobaczyli, że ich tablica przyrządów świeci się lampkami ostrzegawczymi. NASA rozważała przerwanie misji, ale młody kontroler lotu przypomniał sobie o przełączeniu na pomocnicze ustawienie, które pozwoliło załodze na ponowne podłączenie ogniw paliwowych statku i przywrócenie platformy nawigacyjnej z powrotem na orbitę. Pomimo trudnego rozpoczęcia misji, Apollo 12 kontynuował misję i udanie lądował na Księżycu.
Sytuację tą można zobaczyć w filmie „Mission Control: The Unsung Heroes of Apollo” (tłum. Centrum kontroli lotów: nieznani bohaterowie misji Apollo).
8. Astronauta Apollo przeprowadził tajny eksperyment z ESP
Podczas swojej podróży na Księżyc z Apollo 14, astronauta Edgar Mitchell potajemnie przeprowadził jedyny eksperyment w kosmosie z percepcji pozazmysłowej (ESP). Mitchell był głęboko zainteresowany zjawiskami psychologicznymi, a przed wyjściem na Księżyc wykonał test, aby sprawdzić, czy można przenosić jego myśli w przestrzeni. Podczas gdy jego koledzy z zespołu Alan Shepard i Stuart Roosa spali, Mitchell wyjął kolekcję kart i spędził kilka minut koncentrując się na losowej serii symboli. Po powrocie na Ziemię zespół psychików próbował odczytać jego myśli i zapisać kolejność sekwencji. Grupa podobno odgadła odpowiednie liczby 51 razy na 200, które Mitchell określił jako „wyniki znacznie przekraczające wszystko, czego się spodziewano”. Kilka lat po powrocie z misji księżycowej Mitchell kontynuował swoje badania nad psychiką, zakładając Instytut Nauk Noetycznych, organizację non-profit, grupę poświęconą badaniu ludzkiej świadomości.
9. NASA poddała kwarantannie astronautów po pierwszych kilku misjach na Księżycu
NASA wiedziała bardzo niewiele o Księżycu przed misjami Apollo – łącznie z tym, czy żywił niebezpieczne mikroby lub „kosmiczne zarazki”. Mając to na uwadze, załogi misji Apollo 11, 12 i 14 zostały poddane kwarantannie po powrocie na Ziemię z lądowania na Księżycu. Astronauci musieli założyć kombinezony przeciw zanieczyszczeniom, gdy tylko zostali wyłowieni z morza, a następnie zostali zamknięci na trzy tygodnie w mobilnej stacji kwarantanny (Mobile Quarantine Facility, MQF). W przypadku Apollo 12 astronauci musieli nawet spędzić Święto Dziękczynienia w MQF, więc przygotowano dla nich specjalną kolację z indyka. Na szczęście dla załóg misji Apollo 15, 16 i 17, NASA doszła później do wniosku, że nie ma ryzyka chorób księżycowych i zrezygnowała ze środków kwarantanny w 1971 roku.
10. Załoga misji Apollo 15 zostawiła dzieło sztuki na Księżycu
Zanim Apollo 17 zakończył program Apollo w 1972 roku, sześć różnych ekspedycji księżycowych pozostawiło powierzchnię Księżyca zaśmieconą wszystkim, od wyrzuconych części statku kosmicznego po eksperymenty naukowe, a nawet zdjęcie rodziny astronautów Charliego Duke’a. Jednak najbardziej niezwykłym zabytkiem może być „Fallen Astronaut”, aluminiowa rzeźba zaprojektowana przez belgijskiego artystę Paula van Hoeydoncka i potajemnie pozostawiona na Księżycu w sierpniu 1971 roku przez dowódcę Apollo 15 Davida Scotta. Scott uważał, że minimalistyczne dzieło sztuki powinno być pamiątką dla tych, którzy zginęli w pogoni za eksploracją kosmosu, więc umieścił je obok tablicy z nazwiskami 14 zaginionych amerykańskich astronautów i sowieckich kosmonautów.
11. Bonusowy punkt – filmy i książki o programie Apollo i misji Apollo 11
W 2019 roku obchodzimy 50 rocznicę lądowania Apollo 11 na Księżycu. Tak bardzo okrągła rocznic. Z tej okazji, już od jakiegoś czasu, pojawiają się i będą pojawiać różnego rodzaju teksty czy filmy nawiązujące do tego wiekopomnego wydarzenia. Oto krótki przegląd takich wydawnictw.
Film o Apollo 11 – Pierwszy Człowiek
W 2018 roku na ekranach kin zagościł film „Pierwszy Człowiek” z Ryanem Goslingiem w roli głównej. Opowiada on historię Neila Armstronga – pierwszego człowieka na Księżycu. Mało osób wie, że powstał on na bazie książki pod tym samym tytułem autorstwa Jamesa R. Hansena. Czy warto ją przeczytać, dowiedz się z naszej recenzji: Fascynująca historia ikony eksploracji kosmosu – recenzja książki „Pierwszy Człowiek”.
https://www.youtube.com/watch?v=l2x7jAytyCU
Bardzo trudno jest zrobić dobry i wciągający film o Neilu Armstrongu i misji Apollo 11. Dlaczego? Przecież wiemy jak ona się skończy! Czy warto zobaczyć ten film? Nie czytaj recenzji na Filmwebie, przeczytaj jego recenzję napisaną przez pasjonatów kosmosu z redakcji We Need More Space: Nieziemski i piękny – recenzja filmu Pierwszy Człowiek. A jeśli zdecydujesz się oglądać – nie warto robić to na CDA, warto obejrzeć film w najlepszej możliwej jakości i posłuchać przepięknej muzyki filmowej, po której ciarki przechodzą po plecach.
Film krótkometrażowy „Lunar” hołdem dla programu Apollo
Wykorzystując mieszankę różnych technik fotografowania i animacji, austriacki artysta Christian Stangl stworzył krótki film o nazwie Lunar, który opowiada historię pierwszych podróży ludzkości do innego świata.
Stangl wykorzystał tysiące zdjęć i zapisów dźwięku z programu Apollo oraz animował je za pomocą szeregu technik, aby ożywić fotografie. Dodatkowo muzyka w Lunar została dostarczona przez jego brata, Wolfganga. Obaj pracowali nad filmem przez 18 miesięcy. Tego filmu nie musisz szukać na CDA ani na Filmweb, jest on w całości dostępny na YouTube i do obejrzenia poniżej:
Program Apollo zakończył się w 1972 roku. Od tego czasu żaden człowiek nie poleciał dalej.
