W naszym cyklu #moon2week podsumowujemy najciekawsze wydarzenia, misje, ogłoszenia i odkrycia związane z szeroko pojętą eksploracją Księżca, które miały miejsce w ciągu ostatnich dwóch tygodni.
Senat za dodatkowymi środkami na program Artemis
8 czerwca Senat USA zdecydowaną większością głosów uchwalił ustawę “U.S. Innovation and Competition Act”, dzięki której prawie 250 mld USD zostanie zainwestowane w amerykańskie badania naukowe i rozwój technologii, aby kraj stał się bardziej konkurencyjny wobec innych globalnych mocarstw. Część z tych funduszy – aż 10 mld dolarów – ma trafić do NASA, a konkretnie na dofinansowanie projektu księżycowego komercyjnego załogowego lądownika opracowywanego na potrzeby programu Artemis. Ustawa musi jeszcze przejść przez Izbę Reprezentantów.
Pierwotnie agencja planowała wybrać dwie firmy bądź zespoły firm do zaprojektowania statku, ale ze względu na brak odpowiednich funduszy ograniczono się do jednego zwycięzcy konkursu. Tym został SpaceX ze swoim lunarnym Starshipem. Dodatkowe środki wykorzystane zostaną do sfinansowania drugiego projektu lądownika. Jest wysoce prawdopodobne, że wybrana zostanie wtedy propozycja “narodowego zespołu” pod sztandarem Blue Origin, firmy Jeffa Bezosa, najbogatszego Amerykanina.
Czytaj więcej na space.com/senate-passes-funding-bill-nasa-moon-landers
Ujawniono plan chińsko-rosyjskiej bazy księżycowej
Przedstawiciele chińskiej i rosyjskiej agencji kosmicznej ujawnili konkretny plan utworzenia zautomatyzowanej stacji badawczej International Lunar Research Station (ILRS) na powierzchni Srebrnego Globu podczas czerwcowej konferencji Global Space Exploration Conference 2021. Poznaliśmy także trzy lokalizacje, gdzie mogłaby powstać taka placówka – krater Arystarch albo wzgórza Marius na Oceanie Burz lub krater Amundsen położony w pobliżu bieguna południowego Księżyca.
Plan utworzenia ILRS został podzielony na trzy etapy – rekonesans, konstrukcja i eksploatacja. Celem pierwszego etapu jest zbadanie potencjalnych miejsc na utworzenie stacji i sprawdzenie w praktyce funkcjonowania rozwiązań czy technologii potrzebnych do jej konstrukcji. Wysłane zostaną w tym celu na Księżyc chińskie misje: Chang’e 6 i 7 (a trwająca obecnie Chang’e 4 jest traktowana jako element tego rekonesansu) oraz rosyjskie: Łuna 25, 26 i 27. Przedstawiciele obu agencji zakładają, że na tym etapie dołączą do projektu zagraniczni partnerzy i możliwe będą jeszcze dodatkowe misje. Etap konstrukcji miałby rozpocząć się w 2026 roku i podzielony został na dwie fazy, do 2030 i na lata 2030-2036. W ramach pierwszej fazy przeprowadzone zostaną misje Chang’e 8 i Łuna 28, a ich celem będzie przetestowanie technologii związanych z centrum kontrolnym stacji, doskonalenie precyzji lądowania i zebranie księżycowych próbek.
Druga faza skupi się na faktycznej konstrukcji stacji. Na ten moment planowane jest 5 misji, w ramach których wysłane zostaną na orbitę i powierzchnię Srebrnego globu kolejne elementy infrastruktury. Pierwsza misja ILRS-1 będzie polegała na utworzeniu na Księżycu centrum kontrolnego stacji, podstawowej infrastruktury energetycznej i komunikacyjnej. Następna wyprawa skupi się na dodaniu do stacji modułów naukowych, w tym sond do badania kanałów lawowych czy pobierania próbek regolitu. W ramach misji ILRS-3 na Księżyc zostanie wysłany i uruchomiony moduł wyposażony w technologię przetwarzania zastanych na miejscu księżycowych zasobów (in-situ resource utilization). Misja ILRS-4 poświęcona będzie dalszej rozbudowie możliwości badawczych stacji. Podczas ostatniej wyprawy na powierzchnię Srebrnego Globu dostarczone zostaną moduły obserwacyjne Ziemi i głębokiego kosmosu. W roku 2036 ruszy eksploatacja stacji oraz rozpoczną się przygotowania do załogowego lądowania taikonautów i kosmonautów na Księżycu.
Zainteresowanie udziałem w projekcie stacji wyraziły już Zjednoczone Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska. Podobną chęć wyraża Francja, która czeka na rozwój dyskusji toczonej przez chińskie i rosyjskie agencje kosmiczne z ESA.
Czytaj więcej na spacenews.com/china-russia-reveal-roadmap-for-international-moon-base/
Przygotowania do misji Artemis 1&2
12 czerwca w hali montażowej Centrum Kosmicznego im. Kennedy’ego doszło do udanego opuszczenia masywnego stopnia głównego rakiety Space Launch System na mobilną platformę i jego połączenia z dwoma boosterami na paliwo stałe. Rakieta użyta zostanie do wysłania na orbitę Księżyca misji Artemis 1.
Czytaj więcej na nasa.gov/image-feature/backbone-of-nasa-s-moon-rocket-joins-boosters-for-artemis-i-mission/
Lunar IceCube, jeden z 13 niewielkich satelitów jakie zostaną wysłane na Księżyc w ramach misji Artemis 1, przeszedł pozytywnie testy środowiskowe w Centrum Kosmicznym im. Goddarda. Przy okazji sprawdzono funkcjonowanie spektrometru podczerwieni, który posłuży do wykonania mapy zasobów wody w powierzchni Srebrnego Globu z jego orbity.
Czytaj więcej na nasa.gov/image-feature/goddard/2021/lunar-icecube-passes-critical-testing-at-nasa-goddard-space-flight-center/
Airbus posuwa się do przodu z pracami nad modułem serwisowym ESM (z ang. European Service Module) do statku Orion, który wykorzystany zostanie w załogowej misji Artemis 2 w 2023 roku. Podczas serii ostatnich testów sprawdzono funkcjonowanie stabilizatorów głównego silnika modułu, które pozwolą na manewrowanie statku w przestrzeni kosmicznej oraz zmianę kierunku lotu. Moduł ESM jest wkładem Europejskiej Agencji Kosmicznej w program Artemis i zapewnia kapsule napęd, zasilanie, wodę i tlen.
Czytaj więcej na airbus.com/newsroom/news/en/2021/06/Airbus-readies-the-no-2-European-Service-Module-for-its-crewed-mission-to-the-Moon.html
NASA testuje rampy dla łazika VIPER
Kiedy masywny łazik VIPER doleci na biegun północny Księżyca – gdzie będzie poszukiwał wody – zjedzie ze swojego statku na powierzchnię po dwóch rozkładanych rampach. Aby mieć pewność, że nie wydarzy się wtedy nic, co mogłoby doprowadzić do przedwczesnego końca misji, zespół inżynierów odpowiedzialny za łazik sprawdził, jak rampy sprawują się w praktyce na specjalnie przygotowanym do tego poligonie w Centrum Kosmicznym im. Johnsona.
Korzystając z pełnoskalowego modelu lądownika Griffin, który zabierze VIPER-a na Księżyc, zespół inżynierów zbadał jak testowy egzemplarz łazika porusza się po rampach. Zebrane w ramach eksperymentu dane pozwoliły im zidentyfikować miejsca i elementy konstrukcji, które trzeba poprawić, aby pojazd mógł bezpiecznie zjechać na powierzchnię Srebrnego globu. Uwagi zostały przekazane do firmy Astrobotic, producenta lądownika, który dostosuje swój statek do wymogów agencji. VIPER wyruszy na Księżyc w 2023 roku.
Czytaj więcej na nasa.gov/image-feature/ames/off-ramps-to-the-moon
Nowa Zelandia dołącza do Porozumienia Artemis
Księżyc jest w zasięgu nawet niewielkich państw. 31 maja Nowa Zelandia podpisała się pod Porozumieniem Artemis i dołączyła do grona już 11 nacji, które będą współpracować ze Stanami Zjednoczonymi przy eksploracji Srebrnego globu. Na ten moment nie wiadomo, jak dokładnie będzie wyglądało zaangażowanie tego wyspiarskiego państwa w program Artemis. Warto tutaj przypomnieć, że nowozelandzcy oficjele, którzy byli zaangażowani w zeszłym roku w prace nad pierwszą wersją porozumienia, dużą uwagę poświęcili kwestii wykorzystania kosmicznych zasobów.
Jedną z najbardziej znanych firm z sektora kosmicznego Nowej Zelandii jest RocketLab. Opracowana przez nią rakieta Electron została wybrana przez NASA do wystrzelenia misji CAPSTONE (Cislunar Autonomous Positioning System Technology Operations and Navigation Experiment), będącej preludium do utworzenia stacji Gateway na orbicie Księżyca.
Czytaj więcej na spacenews.com/new-zealand-signs-artemis-accords
NASA zbada tajemniczy księżycowy wir
Amerykańska agencja kosmiczna ogłosiła wybór trzech kolejnych instrumentów naukowych, które zostaną wysłane na powierzchnię Srebrnego globu na pokładzie komercyjnych statków w ramach programu CLPS. Ładunki podzielone będą na dwie misje, gdzie celem pierwszej jest wir księżycowy Reiner Gamma, a drugiej krater Schrödinger po niewidocznej stronie Księżyca. Obie wyprawy planowane są na rok 2024.
Pierwsza misja zwana Lunar Vertex ma na celu zbadanie szczątkowego księżycowego pola magnetycznego. Na obszar tajemniczego wiru Reiner Gamma, najlepiej widocznej tego typu formacji geologicznej na Księżycu z powierzchni naszej planety, dostarczony zostanie lądownik i łazik, na których znajdzie się zestaw instrumentów naukowych. Drugi z pojazdów przeprowadzi szczegółowe pomiary pola magnetycznego, korzystając z pokładowego magnetometru. Zebrane dane pomogą badaczom lepiej zrozumieć, w jaki sposób powstają i ewoluują księżycowe wiry, a to z kolei pozwoli uzyskać dokładniejszy wgląd w procesy zachodzące pod powierzchnią Srebrnego Globu.
Dwa pozostałe ładunki trafią do krateru Schrödingera, nieopodal bieguna południowego Księżyca. Będzie to pierwsza misja NASA w te księżycowe okolice, gdzie dotychczas wylądował tylko jeden statek – chiński Chang’e 4. Na pokładzie komercyjnego lądownika znajdą się dwa zestawy instrumentów: Farside Seismic Suite i Lunar Interior Temperature and Materials Suite. Pierwszy z nich składa się z pary sejsmometrów, które przez kilka miesięcy będą badały aktywność tektoniczną Srebrnego globu i częstotliwość uderzeń małych meteoroidów w jego powierzchnię. Zestaw zostanie wyposażony we własne zasilanie, system komunikacji i system utrzymania temperatury, który pozwoli mu przetrwać mroźne księżycowe noce i działać długo po “śmierci” lądownika. Drugi ładunek posłuży do zbadania przepływu ciepła i przewodzenia elektryczności w księżycowym gruncie, a do czego zostanie wykorzystana m.in. pneumatyczne wiertło.
Ładunki wybrane zostały spośród zgłoszeń do konkursu Payloads and Research Investigations on the Surface of the Moon (PRISM). Agencja zapowiada, że już niedługo poznamy kolejne.
Czytaj więcej na nasa.gov/press-release/nasa-selects-new-science-investigations-for-future-moon-deliveries
Studenci opracują technologie do eksploracji Księżyca i Marsa
NASA we współpracy z Narodowym Funduszem Grantów Kosmicznych wybrała 6 zespołów uniwersyteckich do opracowania innowacyjnych rozwiązań, które pomogą posunąć do przodu eksplorację Księżyca i Marsa. Zwycięzcy zorganizowanego przez agencję konkursu otrzymają dotacje w wysokości od 15 do 50 tys. USD. Środki wykorzystane zostaną do przeprowadzenia badań, eksperymentów i dostarczenia gotowych do przetestowania technologii.
Zespół z Uniwersytetu Maryland zajmie się nadmuchiwanymi habitatami; studenci z Uniwersytetu Arizona przeprojektuje pochłaniacz dwutlenku węgla TC-TSAC; drużyna z Colorado School of Mines skupi się na metodach in situ wykorzystania materiałów dostępnych na Księżycu (w tym możliwości wytworzenia regolitowej tarczy, która osłoni moduły bazy na powierzchni); zespół z Instytutu Technologii w Rochester opracuje system treningowy, który posłuży do pomiaru różnych fizycznych parametrów organizmu za pomocą interaktywnych gier; studenci z Uniwersytetu Connecticut przygotują dwa prototypy kombinezonów do poruszania się w warunkach księżycowej grawitacji; drużyna z Uniwersytetu stanowego Północnej Dakoty zajmie się rozwojem swojego projektu marsjańsko-księżycowego łazika.
Czytaj więcej na nasa.gov/feature/nasa-selects-university-teams-to-develop-moon-mars-mission-design-ideas
